ايتنا - نخستین رایانه‌ای که به اندازه کودک 4 ساله می‌فهمد

صنعت فیلمسازی از حدود یک قرن پیش تولید فیلم‌های علمی–تخیلی را آغاز کرد و در سال ۱۹۲۷ نخستین فیلم کلاسیک در این ژانر با نام «متروپولیس» روی پرده نقره‌ای رفت.

فیلمسازان آن روزها تلاش می‌کردند در این بخش فناوری‌هایی را در معرض دید عموم قرار دهند که بشر آرزوی استفاده از آنها را داشت و دست‌کم در فیلم‌های علمی–تخیلی می‌توانست استفاده از آنها را تجربه کند.

«متروپولیس» مانند بسیاری از فیلم‌هایی که آن زمان ساخته می‌شد آینده دوردست را ترسیم کرد و نشان داد در سال‌های آتی فناوری‌هایی روی کار می‌آیند که کنترل آنها از دسترس انسان خارج است و به واسطه آنها اتفاقات مختلف زندگی از صبح تا شب به گونه متفاوت دنبال می‌شود.

در دنیای کنونی، فناوری‌های تخیلی یک قرن قبل به ابزارهای روزمره زندگی تبدیل شده‌اند و ما هم‌اکنون در این سطح از فناوری به سر می‌بریم. با تکیه بر همین علم و بررسی‌های گسترده، دانشمندان به تازگی اعلام کردند پیچیده‌ترین و پیشرفته‌ترین فناوری تاریخ مبتنی بر هوش مصنوعی را تولید کرده‌اند.

پیشرفته‌ترین فناوری تاریخ
آن گونه که محققان در آخرین مقاله علمی خود توضیح دادند، پیشرفته‌ترین سیستم مبتنی بر هوش مصنوعی به گونه‌ای ساخته شده است که از یک کودک پیش‌دبستانی هم بیشترمی‌فهمد و البته بررسی‌های دقیق روی سیستم مذکور این ادعا را تا اندازه‌ای ثابت می‌کند.

البته این سیستم هر اندازه هم که پیشرفته باشد، بازهم درک کودک پیش‌دبستانی از محیط پیرامون بسیار دقیق‌تر از رایانه است و این یافته‌های علمی در برخی زمینه‌ها توانایی رقابت با انسان را ندارد.

در هر صورت، سیستم جدیدی که مبتنی بر هوش مصنوعی ساخته شده است با نام ConceptNet4 شناخته می‌شود و دانشمندان ضریب هوشی آن را معادل یک کودک چهار ساله تخمین می‌زنند. در آزمایش‌های انجام شده، این سیستم مانند کودک ۴ ساله موفق شد تمام کلماتی که به او آموزش داده می‌شود را یاد بگیرد و در پردازنده مرکزی خود برای آنها معادل‌سازی کند.

در این فرآیند مشخص شد که اگر پس از گذشت مدتی کلمه مذکور از رایانه هوشمند پرسیده شود، بخوبی می‌تواند برحسب معنی کلمه آن را در جملات خود مورد استفاده قرار دهد و اگر یک کلمه چند معنی داشته باشد، می‌تواند بسته به مفهوم جمله بهترین معنی را برگزیند.

اما در ادامه آزمایش‌ها رایانه نتوانست در برخی موارد بخوبی کودک عمل کند. به عنوان مثال، کودک پیش‌دبستانی برای برخی تصمیم‌گیری‌ها و انجام کارهای مختلف احتیاط می‌کرد و در برخی موارد از انجام کار مورد نظر منصرف می‌شد.

اما رایانه نتوانست این قابلیت را بخوبی انجام دهد و احتیاط را در فرآیند انجام اعمال مختلف لحاظ کند. همچنین، کودک می‌توانست از روی صدا افراد را تشخیص دهد و در مورد آنها قضاوت کند که این توانایی‌ هم با کیفیت مورد پذیرش در رایانه هوشمند دیده نشد.

«رابرت اسلوان» از دانشمندان رشته علوم رایانه در دانشگاه ایلینویز که مدیریت این تحقیقات را برعهده داشته است در این خصوص گفت: «ما هنوز با ساخت برنامه‌های رایانه‌ای که بتواند حواس عادی را درک کند فاصله داریم. هوش مصنوعی به ما کمک کرده است پیشرفته‌ترین سیستم رایانه‌ای تاریخ را بسازیم. با تکمیل این طرح، سیستم ما هم‌اکنون می‌تواند به سؤالات مفهومی با قابلیت درک یک کودک ۸ ساله پاسخ دهد».

شگفتی‌های هوش مصنوعی
هوش مصنوعی طی چند دهه گذشته پیشرفت‌هایی را تجربه کرده است که می‌توان آنها را معادل تمام یافته‌های علمی در طول تاریخ دانست.
در تمام این اتفاقات هدف این بوده است که روزی هوش ماشینی بتواند انسان را پشت‌سر بگذارد و به عبارت دیگر از هوش انسانی قوی‌تر عمل کند.

دانشمندان می‌گویند این اتفاق در آینده نزدیک صورت می‌گیرد و البته چندان هم دور از ذهن به نظر نمی‌رسد. زیرا چندی پیش‌ ابررایانه Watson توانست در انجام بازی‌های ویدیویی ساده «کن جنینگس» را شکست دهد، برنامه هوشمند Deep Blue توانست در مقابل «گری کاسپاروف»مشهورترین شطرنج‌باز جهان به پیروزی برسد و...

اما در کنار این پیروزی‌های ارزشمند، هوش مصنوعی ناتوانی‌های فراوانی را پیش‌روی خود می‌بیند و با برخی محدودیت‌ها مقابله می‌کند.

ماشین‌های امروزی با هر سطح توانمندی هنوز نمی‌توانند مشاهدات دقیقی از دنیای واقعی داشته باشند و بدون انجام محاسبات پیچیده، اقدام کوچکی انجام دهند. این ماشین‌ها که در برخی موارد از آنها به عنوان ابررایانه یاد می‌شود و به بالاترین سطح هوش مصنوعی هم مجهز شده‌اند، در مقابل پرسش‌های باز و بدون موضوع نمی‌توانند هیچ پاسخی ارائه دهند.

اما در مطالعه جدیدی که روی قوی‌ترین سیستم رایانه‌ای جهان انجام شد، دانشمندان تصمیم گرفتند به دقت نشان دهند که چگونه هوش مصنوعی می‌تواند در مقابل هوش انسانی قرار بگیرد.

آنها برای این کار از آزمون‌های استاندارد وکسلر مخصوص سنجش ضریب هوشی استفاده کردند و رایانه ConceptNet4 تمام سؤالات این آزمون مخصوص کودکان پیش‌دبستانی را به دقت پاسخ داد.

امتیازی که این ماشین در نهایت به دست آورد با امتیاز کسب شده توسط کودک ۴ ساله یکسان بود و البته این دستگاه یک کودک معمولی نبود. هوش این سیستم پیشرفته روی یک نقشه دیجیتالی ترسیم شده بود و دانشمندان پس از سال‌ها تلاش برنامه ویژه‌ای برای آن تهیه کردند که به کمک آن می‌توانست معنی لغات و بخش‌های مختلف آزمون را بفهمد.

اما زمانی که دستگاه به بخش سؤالات مفهومی رسید، نتوانست پاسخ‌های مناسب ارائه دهد. این سؤالات با کلمه «چرا» آغاز شده بود و رایانه موظف بود پس از درک درست از عبارت ارائه شده، پاسخ مناسبی را ارائه کند که البته موفق به انجام این کار نشد.

پروفسور اسلوان می‌گوید که اگر یک کودک ۴ ساله به این بخش از سؤالات بخوبی پاسخ ندهد، باید در مورد او نگران بود و با انجام بررسی‌های دقیق‌‌تر اختلال ذهنی وی را تشخیص داد. اما هم‌اکنون که پیشرفته‌ترین رایانه جهان مبتنی بر هوش مصنوعی چنین مشکلی را پیش‌روی خود دیده است، باید کاملاً متفاوت عمل کرد.

علاوه بر این، سیستم رایانه‌ای نتوانست درک درستی از حواس مشترک داشته باشد و با قرار گرفتن در موقعیت‌های مشابه، مانند افرادی که در کنارش ایستاده‌اند عکس‌العمل نشان دهد.

به هر حال باید گفت دوران کودکی هوش مصنوعی با یک کودک ۴ ساله کاملاً متفاوت است و آنها در دنیاهای ناشناخته خود زندگی می‌کنند.

به عنوان مثال، سیستم ConceptNet4 نقطه جوش آب را بخوبی می‌داند با محاسبات ریاضیاتی و کمی می‌تواند جوش آمدن آب را تشخیص دهد.

اما کودک برای آنکه چنین اتفاقی را متوجه شود پیچ مربوط به اجاق گاز که از قبل باز شده است را نگاه می‌کند و هر زمان که بخار از لوله کتری بیرون آمد، به این نتیجه می‌رسد که آب به نقطه جوش رسیده است.

پروفسور اسلوان می‌گوید: «در دنیای واقعی کودکانی که چهار دست و پا حرکت می‌کنند و با کنجکاوی دنیای پیرامون را می‌بینند، برای ما جذابیت زیادی دارند. والدین می‌کوشند آنچه را لازم است به این کودکان آموزش دهند و آنها را در مسیر یادگیری بگذارند.

ما در دنیای هوش مصنوعی اتفاق مشابهی را پیش‌روی خود می‌بینیم و معتقدیم هوش مصنوعی این روزها در دوران کودکی خود به سر می‌برد و هنوز باید خیلی چیزها را به آن یاد بدهیم.

به هرحال به طور قطع همزمان با پیشرفت‌های علمی، هوش مصنوعی هم وارد سن نوجوانی و جوانی می‌شود و برای آنکه یک سیستم بالغ مبتنی بر این علم در اختیار داشته باشیم، شاید باید حدود یک قرن منتظر بمانیم. باید گفت زندگی یک محیط غنی برای یادگیری است؛ چه برای کودک انسان و چه برای سیستم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی».

منبع: روزنامه ایران - میثم لطفی