ايتنا - تاثیری که ویروس کرونا بر ذائقه خبری مردم دنیا گذاشت

بیشتر از یکسال از شیوع کرونا در سرتاسر جهان می‌گذرد و دیگر هیچ بخشی از زندگی بشر نیست که از این ویروس عجیب و از محدودیت‌های بعد از همه‌گیری آن تاثیر نگرفته باشد. ذائقه خبری مردم نیز یکی از همین بخش‌هاست؛ مخصوصا اینکه هم اطلاع‌رسانی در مورد ویروس و محدودیت‌ها و هم حجم گسترده اخبار جعلی پیرامون آن از طریق رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است.

«موسسه رویترز برای مطالعات روزنامه‌نگاری» به‌عنوان زیرمجموعه دانشکده علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه آکسفورد انگلیس پژوهشی را در مورد میزان توجه مردم به اخبار در سال ۲۰۲۰ انجام داده که نشان می‌دهد در سال میلادی قبل شیوع کرونا تحولات خاصی را در این زمینه به وجود آورد. در ادامه به بررسی این گزارش پرداخته‌ایم.

افزایش استفاده مردم از منابع خبری سنتی مانند تلویزیون
بحران کرونا در سال ۲۰۲۰ تا بدان حد جدی بود که نیاز به روزنامه نگاری دقیق و قابل اتکا را تقویت کرد تا اطلاع رسانی صحیح و سریع به مردم و مقابله با اخبار جعلی ممکن شود. در عین حال باید توجه داشت که در عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات، روزنامه نگاران دیگر به تنهایی دسترسی به اطلاعات را کنترل نمی‌کنند و وجود انبوهی از پلتفرم‌های اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی به مردم امکان داده تا به طیف گسترده‌ای از منابع و واقعیت‌های خبری دسترسی یابند. برخی از این منابع داده‌های گمراه کننده، دروغین یا مغایر با توصیه‌های رسمی دولتی منتشر می‌کنند و همین مساله می‌تواند مشکل آفرین باشد.

برای افزایش دقت داده‌های این تحقیق بعد از شیوع ویروس کرونا، بخش‌هایی از پژوهش یادشده در شش کشور آمریکا، انگلیس، آلمان، اسپانیا، کره جنوبی و آرژانتین در ماه آوریل تکرار شده است. بر همین اساس، شیوع ویروس کرونا موجب افزایش استفاده مردم از منابع خبری سنتی به خصوص تلویزیون شده، اما استفاده از منابع خبری آنلاین را هم افزایش داده است.

تحول در درآمدزایی رسانه‌ها
یک چالش دیگر در دنیای روزنامه نگاری در سال ۲۰۲۰ کاهش درآمد حاصل از این طریق است. اگر چه بر اهمیت این شغل افزوده شده، اما کاهش سفارش آگهی در نشریات چاپی و افزایش توجه به سایت‌ها و پلتفرم‌های اینترنتی زنگ خطر را برای شغل مذکور به صدا درآورده است. لذا دریافت حق اشتراک برای مطالعه مطالب نشریات دیجیتال در حال افزایش است. این امر به خصوص در آمریکا، نروژ و انگلیس مورد توجه قرار گرفته است.

روزنامه نگاران معتقدند که تداوم حیات این شغل در درازمدت وابسته به ارتباط عمیق‌تر با مخاطبان فضای آنلاین است. برای این کار باید ارسال ایمیل‌های خبری و تولید پادکست و دیگر روش‌های خلاقانه توزیع و انتشار خبر مورد توجه قرار بگیرد.

مهمترین نتایج تحقیق
اهم یافته‌های بررسی مذکور که در ۴۰ کشور انجام شده و بعد از شیوع کرونا در شش کشور تکرار شده به شرح زیر است:

۱- در تمامی کشورهای یادشده مصرف و دریافت خبر از رسانه‌های جریان اصلی مانند تلویزیون و سایت‌های خبری بعد از شیوع کرونا افزایش یافته است. در عین حال مطالعه روزنامه‌های چاپی به علت اختلال در روند توزیع آنها به علت تعطیلی‌های اجباری کاهش یافته است. لذا کرونا روند مهاجرت خبری به دنیای دیجیتال را تسریع کرده است.

۲- استفاده از رسانه‌های آنلاین و شبکه‌های اجتماعی در اکثر کشورها افزایش یافته است. بیشترین رشد در این زمینه مربوط به واتس اپ بوده که استفاده از آن در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۲۰۱۹ حدود ده درصد افزایش یافته است. ۵۱ درصد از پاسخ دهندگان از گروه‌های آنلاین بسته یا باز در شبکه‌های اجتماعی برای ارتباط با یکدیگر و به اشتراک گذاری اطلاعات استفاده می‌کردند.

۳- از آوریل سال ۲۰۲۰ به این طرف، اعتماد به پوشش رسانه‌ای کرونا در رسانه‌های رسمی در تمامی کشورهای محل تحقیق بالا بوده است. این اعتماد هم سطح با اعتماد به دولت‌های ملی و بیشتر از اعتماد به سیاستمداران بوده است. همچنین اعتماد به این رسانه‌ها دو برابر اعتماد به شبکه‌های اجتماعی، پلتفرم‌های ویدئویی و نرم افزارهای پیام رسان بوده است.

۴- نگرانی جهانی از انتشار اخبار دروغین در اینترنت کماکان بالاست. حتی قبل از شیوع ویروس کرونا، بیش از نیمی از شرکت کنندگان در این پژوهش از اینکه اخبار دروغ و راست در اینترنت به شکلی غیرقابل تشخیص در کنار هم منتشر می‌شوند اظهار نارضایتی کرده بودند. از نظر آنان سیاستمداران داخلی کشورها مهم‌ترین منبع انتشار اخبار غلط بوده اند. اما در آمریکا شرایط متفاوت بوده و شهروندان راست گرای افراطی و حامی ترامپ رسانه‌ها را عامل انتشار اخبار دروغ می دانسته‌اند. فیس بوک از جمله عوامل انتشار اخبار دروغین در اینترنت دانسته شده، اما رفتار واتس‌اپ در زمینه مقابله با این نوع اخبار به خصوص در کشورهایی مانند برزیل و مالزی مسئولانه‌تر دانسته شده است.

۵- ۳۸ درصد از پاسخ دهندگان گفته اند که در اکثر مواقع به اخبار اعتماد دارند. این رقم در سال ۲۰۱۹ برابر با ۴۲ درصد بوده است. ۴۶ درصد هم گفته اند که به اخباری که خودشان مورد استفاده قرار می‌دهند اعتماد دارند. به نظر می‌رسد شکل گیری دوقطبی‌های سیاسی ناشی از افزایش عدم اطمینان به رسانه‌های رسمی باعث کاهش اعتماد به اخبار آنها در بین برخی افراد با گرایش‌های جدی سیاسی شده است.

۶- علیرغم وجود این چالش، اکثریت ۶۰ درصدی پاسخ دهندگان کماکان اخباری را ترجیح می‌دهند که دیدگاه سیاسی خاصی را ترویج نکند و تنها اقلیت ۲۸ درصدی از آنها اخباری را ترجیح می‌دهند که دیدگاه‌های سیاسی شخصی آنها را پشتیبانی کرده و تقویت کند. علاقه به رعایت بی طرفی در نقل اخبار به خصوص در آمریکا افزایش یافته است.

۷- اکثریت ۵۲ درصدی پاسخ دهندگان ترجیح می‌دهند رسانه‌های خبری اظهارات خلاف واقع و دروغین سیاست مداران را برجسته کرده و منعکس کنند و تنها ۲۹ درصد از عدم تاکید بر آنها حمایت کرده‌اند. مردم همچنین مشاهده تبلیغات سیاسی از تلویزیون را به مشاهده این نوع محتوا از طریق موتورهای جستجو و شبکه‌های اجتماعی ترجیح می‌دهند. ۵۸ درصد از مردم هم گفته اند ترجیح می‌دهند پلتفرم‌های اینترنتی تبلیغات سیاسی حاوی ادعاهای غیردقیق را مسدود کنند، حتی اگر این تبلیغات به هدف کمک به شناسایی واقعیت تولید شده باشند.

۸- پرداخت پول برای دریافت اخبار آنلاین در برخی کشورها افزایش یافته و در آمریکا و نروژ به ترتیب ۲۰ و ۴۲ درصد از پاسخ دهندگان این کار را انجام داده اند که نسبت به سال ۲۰۱۹ به ترتیب ۴ و ۸ درصد افزایش نشان می‌دهد. این رشد کم و بیش در سایر کشورها هم رخ داده است. البته هنوز در اکثر کشورهای جهان پرداخت پول برای مطالعه اخبار متداول نیست و شیوع ویروس کرونا نیز تغییری در این وضعیت نداده است.

۹- مهم‌ترین عواملی که موجب علاقه به پرداخت پول برای دسترسی به اخبار می‌شود، متمایز بودن و کیفیت بالای اخبار است. افرادی مشترک اخبار پولی می‌شوند که به این جمع بندی برسند از این طریق اطلاعات بهتر و باکیفیت‌تری دریافت می‌کنند. در عین حال بسیاری از مردم بر این باورند که بدون اشتراک اخبار هم می‌توانند مطالب باکیفیت دریافت کنند. ۴۰ درصد پاسخ دهندگان در آمریکا و ۵۰ درصد آنها در انگلیس گفته اند که هیچ چیزی آنها را قانع نمی‌کند که برای دسترسی به خبر پول پرداخت کنند.

۱۰- در کشورهایی مانند نروژ و آمریکا با سطح پرداخت‌های بالاتر بین یک سوم تا نیمی از مشترکان اخبار تنها از اخبار پولی موسسات خبری و رسانه‌های بسیار مشهور استفاده می‌کنند. اما یک اقلیت قابل توجه از افراد در هر دو کشور اغلب علاوه بر اشتراک اخبار یک رسانه مشهور، مشترک یک رسانه محلی یا تخصصی نیز می‌شوند.

۱۱- در اکثر کشورها، روزنامه‌های محلی و وب سایت‌های آنها برترین منبع اخبار در مورد یک شهر یا منطقه خاص هستند و ۴۴ درصد کاربران هر هفته به این رسانه‌ها مراجعه می‌کنند. در مقابل ۳۱ درصد کاربران از فیس‌بوک و سایر شبکه‌های اجتماعی مشهور برای مطالعه اخبار محلی استفاده می‌کنند.

۱۲- در تمامی ۴۰ کشور مورد بررسی تنها ۲۸ درصد کاربران برای دسترسی به اخبار از وب سایت‌ها یا اپلیکیشن‌ها استفاده می‌کنند و اکثر کاربران و به خصوص گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال بیشتر ترجیح می‌دهند از شبکه‌های اجتماعی برای مطالعه اخبار استفاده کنند. استفاده خبری از اینستاگرام هم از سال ۲۰۱۸ دو برابر شده و انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۱ از توئیتر هم پیشی بگیرد.

۱۳- سایت‌ها و اپلیکیشن‌های خبری برای مقابله با مهاجرت کاربران به شبکه‌های اجتماعی به ارسال ایمیل و خبررسانی بر روی گوشی روی آورده اند. در آمریکا ۲۱ درصد کاربران به طور هفتگی ایمیل‌های خبری را مطالعه می‌کنند و نیمی از آنها این ایمیل‌ها را روش اصلی دسترسی به اخبار دانسته اند. این رقم در کشورهای اروپایی بسیار پایین‌تر است و در کشوری مثل فنلاند به تنها ۱۰ درصد می‌رسد.

۱۴- نیمی از پاسخ دهندگان گفته‌اند که پادکست‌های خبری دسترسی به خبرها را با عمق و درک بیشتری ممکن می‌کند. سایت اسپاتیفای مهم‌ترین پلتفرم انتشار پادکست‌های خبری در سال ۲۰۲۰ بوده و اپلیکیشن پادکست اپل را پشت سر گذارده است.

منبع: فارس