در كشور، هرگاه سخن از توانایی­های یك صنعت برای عرضه به بازار داخل و یا صدور آن به خارج از كشور مطرح می­گردد، در ذهن­ها توان علمی و یا دارایی موجود تداعی می­شود؛ برای مثال وقتی سخن از صادرات نفت به میان می­آید، میزان نفت موجود در منابع زیرزمینی كشور لیست می­گردد و كمتر به حوزه­هایی پرداخته می­شود كه در صورت فقدان آنان صادرات نفتی وجود نخواهد داشت، هرچند كه بر روی دریایی از منابع نفتی نشسته باشیم؛ حوزه­هایی از قبیل:
۱ - مدیریت بازاریابی برای فروش محصول به بهترین خریدار
۲ - داشتن اسكله­هایی كه توان پذیرش كشتی­های ۲۵۰ هزار تنی را داشته باشند.
۳ - ظرفیت استخراج و انتقال نفت به پایانه­های صادراتی
۴ - امكان تبدیل نفت خام به فرآورده­های نفتی و پتروشیمی تا به جای صادرات بشكه نفت ۶۰ دلار بتوان محصولات پتروشیمی بشكه­ای ۸۰۰ دلار را صادر كرد.
و ...

در حوزه فاوا نیز در مورد توان علمی و نیروی انسانی داخل كشور سخن زیاد گفته شده است ولی شاهد هستیم كه صادرات درخور شأن كشورمان در این حوزه نداریم؛ بنابراین باید فكر كنیم كجای كار اشكال دارد تا به سراغ رفع آن برویم و صرفاً مانور دادن روی پتانسیل­های موجود در كشور گره­ای از مشكلات حل نمی­كند. كشف ظرفیت­های یك كشور مانند كشف منابع زیرزمینی است كه خودمان هنوز كشف نكرده­ایم و به دیگران نیز اجازه كشف آنها را نداده­ایم.

برای مثال شهر تهران با توجه به وسعت و جمعیت آن و سطح سواد این شهر در مقایسه با شهر كابل، عشق آباد، باكو، ایروان، تفلیس، ابوظبی و بغداد دارای چنان ظرفیت­های بالایی در همه زمینه­ها است كه به جرأت می­توان گفت باید قطب تولید و صادرات خدمات فاوا گردد و تاكنون این ظرفیت توسط هیچ شهری در منطقه اشغال نشده است و اگر مسئولان و دست­اندركاران بتوانند یك افق ده ساله برای این جایگاه ترسیم كنند، می­توان با وجود همه مشكلات به این جایگاه دست یافت.

در حال حاضر در حوزه سخت­افزار، رقابت شدیدی بین نشان­های تجاری بین­المللی وجود دارد كه عملاً نمی­توانیم در این حوزه در برابر آنان قد علم كنیم ولی همواره در جنگ فیل­ها می­توان فرصت­های مناسبی دید تا موش­ها هم سهم خود را به دست آورند؛ برای مثال وقتی قرارداد راه­اندازی خط مونتاژ یك محصول سخت­افزاری (در ایران می­توان مشخصاً به نمایشگرها اشاره كرد) با یك نشان تجاری بین­المللی بسته می­شود، باید دو نكته ریز ولی مهم را در آن گنجاند؛ اولاً شركت خارجی موظف باشد تعداد مشخصی از نیروی انسانی شركت داخلی را در خطوط تولید خود در كشور صاحب تكنولوژی به كار گیرد و دوماً عرضه محصول در بازار منطقه را در اختیار خط تولید داخلی بگذارد كه این دو بند قرارداد برای طرفین منفعت­هایی در بر دارد كه عبارتند از:
۱ - ارتقاء سطح كیفی تولیدات داخل كشور به دلیل حضور نیروی انسانی داخلی در خط تولید نشان تجاری اصلی
۲ - استفاده از توان رقابتی (فرهنگی، سیاسی، نژادی و ...) شركت داخلی برای سازنده اصلی جهت حضور راحت­تر در بازار منطقه­ای در برابر سایر رقبای بین­المللی
۳ - تضمین نگهداری بازار به وسیله شركت داخلی برای شركت صاحب نشان تجاری
۴ - راه­اندازی مراكز تعمیرات و سرویس گارانتی سایر محصولات شركت اصلی توسط شركت داخلی كه علاوه بر كاهش هزینه­های سربار برای شركت اصلی زمینه صدور خدمات سخت­افزاری را برای كشور فراهم می­كند.
این مهم با توجه به قابل مقایسه بودن جمعیت كشورمان در مقایسه با كشورهای منطقه برای شركت­های صاحب نشان تجاری، یك پارامتر مهم در تصمیم­گیری است كه متأسفانه تاكنون از آن خوب بهره­برداری نشده است و به لطف حمایت­های غیر تعرفه­ای، همواره شركت داخلی به سمت حفظ بازار داخل بوده است زیرا سود سرشاری در مقابل صادرات محصول و خدماتش به خارج نصیبش می­شده و انگیزه صادرات به وجود نمی­آمده است.

در حوزه نرم­افزار نیز با توجه به تنوع آن و مزیت­های رقابتی خوبی كه برای كشورمان در برابر سایر رقبا وجود دارد، می­توان امیدواری بیشتری به صدور خدمات فاوا در این حوزه داشت كه البته مدیران فاوا باید در تعاملات خود با دولت به نحوی رفتار كنند تا خط كمك­های اهدایی كه از طرف دولت به سایر كشورها باز می­شود، دارای وزن قابل قبولی از فاوا باشد تا بتوان پروژه­های نرم­افزاری در سایر كشورهای را با بودجه­های اهدایی دولت به پیش برد و به همان نتایجی رسید كه كشورهای صاحب تكنولوژی در افغانستان و عراق به آن رسیده­اند تا زمینه برای ارائه سایر خدمات و محصولات در آینده به وجود آید.

قابل ذكر است كه مدیریت صدور خدمات فاوا یك اصل است كه اگر بر روی آن برنامه­ریزی جدی و دقیق صورت نگیرد، صدور هر مدل خدمات فاوا همواره به صورت مقطعی و جزیره­ای خواهد بود كه همواره علاوه بر تهدید توسط رقبا برای پر كردن ظرفیتی كه خود ایجاد كرده­ایم، نمی­تواند توسعه­ای پایدار را به همراه داشته باشد. در این خصوصاً كافی است مطالعه­ای از موارد گذشته داشت تا متوجه شویم كه چه فرصت­سوزی­هایی در این عرضه كرده­ایم و بهره­اش را دیگران برده­اند. در پایان با توجه به نامگذاری امسال با عنوان كار مضاعف و همت مضاعف توسط رهبر گرامی امیدوارم با تلاش بیشتر و استراحت كمتر بتوانیم حداقل یك پله ترقی در صدور خدمات فاوا ایجاد كنیم. 

محمدرضا سعدي - رییس هیئت مدیره و مدیر نرم­افزار شركت مهندسی مهران رایانه