ايتنا - آینده بشریت؛ مهاجرت به دیگر نقاط کیهان

مشهور است که فیزیکدان فقید و نامی، استیون هاوکینگ زمانی گفته بود: «ترک زمین و متفرق شدن در فضا، آینده [و تداوم] بشریت را کاملاً دستخوش تغییر قرار خواهد داد... اکنون روی زمین فضای بسیار کمی برای زندگی وجود دارد و باید به سیارات دیگر برویم... شاید تنها عامل نجات‌بخش ما، مهاجرت به فضا باشد. من معتقدم انسان‌ها باید زمین را ترک کنند؛ چون چارهٔ دیگری نداریم.»

به گزارش ایتنا و به نقل از bbvaopenmind، خورشید دارای هشت سیاره و ده‌ها سیاره کوتوله و همچنین اشیاء تَرانپتونی (trans-Neptunian objects) است. منظومه شمسی مقدار زیادی دنباله‌دار و سیارک نیز دارد. سیارک‌ها از لحاظ کانی‌شناختی، بسیار جالب توجه هستند و نخستین گام‌ها برای بهره‌برداری تجاری از آنها برداشته شده است.

بجز سرس (Ceres) که یک سیاره کوتوله با قطری کمتر از هزار کیلومتر است و میان مدار مریخ و مشتری قرار گرفته و یابشگر (probe) آمریکایی داون (Dawn) سرگرم وارسی آن است، دیگر سیاره‌های کوتوله خیلی از خورشید دورند و بنابراین بسیار سرد هستند. البته عطارد و زهره نیز به دلیل دمای زیاد مکان‌های مناسبی نیستند. لازم به ذکر است که زهره فشار هوای بسیار بالا و ترکیب شیمیایی فوق‌العاده خشنی دارد. شواهد وجود آب مایع، یعنی ترکیب شیمیایی که هنوز هم برای زندگی روی مریخ بسیار حیاتی قلمداد می‌گردد، همچنان محل بحث و مناقشه است. اورانوس و نپتون، که غولهای گازی با ترکیبات شیمیایی سبک وزن هستند نیز فاصله خیلی زیادی از خورشید دارند و از اینرو دمای آنها بسیار پایین است. پس در منظومه شمسی، آیا محل سکونت دیگری باقی می‌ماند؟

تصویر: نسخه به‌روز شده معادله دریک (Drake) که امکان تخمین زدن تعداد ممکن تمدن‌های مدرن در کهکشان‌مان را فراهم می‌سازد. بیشتر پارامترها از عدم قطعیت زیادی برخوردار هستند. (حق نشر: دانشگاه روچستر)

از سوی دیگر، مشتری و زحل نیز هرچند سیارات گازی و تحت سلطه دو عنصر شیمیایی سبکتر یعنی هیدروژن و هلیوم هستند، اما سامانه‌های قمری بسیار گونه‌گونی دارند که برخی از آنها نشانه‌هایی از پتانسیل زیست کیهانی از خود بروز می‌دهند. بدین‌ترتیب، قمر «اروپا» مربوط به مشتری و قمر «اِنسلادوس» (Enceladus) مربوط به زحل، دو پوسته یخی و احتمالاً اقیانوس عظیمی زیر سطوح خود دارند.

به گزارش ایتنا و به نقل از اوپن‌مایند، مأموریتی اروپایی با نام «کاوشگر ماه یخی مشتری» (JUICE) که قرار است در سال ۲۰۲۲ اعزام شود و همینطور مأموریتی آمریکایی موسوم به Europa Clipper درنظر دارند به کاوش روی سه قمر پُرجِرم مشتری ادامه دهند که البته این کار در سال ۲۰۳۰ انجام خواهد شد. پیشنهادهای متعددی نیز برای انجام مأموریت فضایی پیرامون زحل و قمر آن آنسلادوس وجود دارند، اما تمامی آنها صرفاً در حد طرح‌های مفهومی بوده‌اند. بنابراین، باید بیش از یک دهه صبر کنیم تا شواهد بیشتری از ساختار داخلی قمر اروپا و پتانسیل آن برای حمایت از زندگی به دست آوریم. در هر صورت در حال حاضر و تا آنجا که میدانیم، به نظر میرسد تنها سیاره در منظومه شمسی که زندگی را تأمین کند، همین زمین است.

افزون بر این، در خارج از منظومه شمسی نیز شمار قابل‌توجهی از سیاره‌های زمین‌مانند با چگالی بالا و از نوع سنگی کشف شده و بعضی از آنها در مدار مناسبی می‌گردند و برای داشتن آب مایع، از انرژی کافی برخوردارند. اما باید دانست که حضور آب مایع یک شرط کافی یا حتی لازم هم برای پشتیبانی از حیات نیست. در واقع برای فراهم ساختن زمینه زندگی و تداوم آن، ویژگی‌های دیگری نیز مورد نیازند؛ از قبیل ثبات ستاره مرکزی، زمین‌ساخت صفحه‌ای (plate tectonics) برای وجود کوه و تپه و همینطور آب و چرخه کربن، و همینطور فاصله زیاد از ستاره‌های دیگر تا جاذبه آنها نتواند بر مدار سیارات مورد نظر اثر بگذارند.

با این حال، ما انسان‌ها روی کره زمین، در آستانه دوران جدیدی از اکتشافات فضایی قرار داریم و باید برای زندگی بهتر نوع بشر از آنچه در توان داریم استفاده کنیم؛ چون بنابر گفته استیون هاوکینگ، زمین در قرن‌های آتی گنجایش لازم برای ادامه حیات انسانها را نخواهد داشت.