وقتي قرار باشد، دكترين موجود بر سياستهاي فضاي فيزيكي در دنياي پيكسلي امروز، اثرگذار باشد، قطعا جامعه آزاد اطلاعاتي و فرآيند باز اطلاعرساني سريع و گسترده در اينترنت، با چالش جدي رو به رو خواهد شد.
تحريمهايي كه برخي كشورها در فضاي سياست جهاني امروز اعمال ميكنند، در صورت تسريع گسترده در اينترنت، شاهراه جهاني و نيمه آزاد اطلاع رساني در جهان امروزي را آسيب پذير ميكند. متاسفانه نمودهايي از گذار از تحريمهاي فيزيكي به تحريمهاي انلاين، هم اينك در فضاي وب به چشم مي خورد. اين گزارش، نگاهي دارد به جنبههاي تحريم سايتهاي گوگل و ياهو آمريكا در مورد استفاده كاربران ايراني از سرويسهاي اين پايگاهها.
حكومت بر دنياي سايبر
گوگل را همه كاربران فارسي زبان وب مي شناسند. لوگوهاي دوست داشتني و ايندكس ساده اما جذاب اين موتور جست و جوي قوي اينترنت، 300 ميليون مخاطب را هر ماهه از سراسر جهان به خود جذب ميكند. لري پيج و سرگئي برين كه در اواخر دهه نود ميلادي، كاوش گسترده در فضاي وب را براي وبگردهاي اينترنت آسان كردند، با گوگل خود بر دنياي سايبر حكمفرمايي ميكنند. گوگل هم اينك با راهاندازي بيش از 50 سرويس مختلف در زمينههاي پست الكترونيك gmail.com، كتابخانه ديجيتال book.google.com، دانلود ويدئو video.google.com و ده ها سرويس پر كاربرد و كاربر پسند، دنياي رنگارنگ و پر رونقي را براي كاربران اينترنت رقم ميزند.
گوگل در سالهاي اخير با راه اندازي سرويس خبري news.google.com و در اختيار گرفتن سرويس دهنده جهاني و مشهور بلاگر blogger.com، روز به روز دامنه توسعه فعاليتهاي خود را افزايش ميدهد.
دنياي فعاليتهاي گوگل را مي توانيد هر روز در وبلاگ رسمي گوگل در نشاني googleblog.blogspot.com دنبال كنيد. با همه اين توصيفات، گوگل در چند سال اخير، در مورد كشورهاي چين، برزيل و حتي ايران، اقداماتي در راستاي منافع دولت مردان آمريكايي انجام داده كه در بسياري از موارد، با واكنشهاي تندي همراه بوده است.
وقتي گوگل گزينش ميكند
مسابقه Google Code Jam كه از سال 2002 ميلادي تا كنون توسط شركت گوگل پيگيري ميشود، يكي از ارزنده ترين روشهاي جذب مخاطب و نخبگان در اين شركت است . توسط اين مسابقه برنامه نويسي جهاني، كاربران علاقمند مي توانند با ثبت نام و حضور در مسابقه، از جايزههاي چند ده هزار دلاري ان استفاده كنند. اين مسابقه با همراهي شركت Top Coder (www.topcoder.com ) پشتيباني ميشود كه 27 اكتبر سال جاري، نتيجه مسابقه اعلام ميشود . براي اطلاع از اين مسابقه بايد به نشاني: http://www.google.com/codejam مراجعه كنيد. يكي از نكات جالب توجه اين مسابقه آن است كه شركت كنندگان كشورهاي ايران، سوريه و كوبا، حق شركت در اين مسابقه را ندارند و در هنگام Registration از دريافت اطلاعات ان ها ممانعت ميشود ! اگر چه گوگل همراهي خاصي را با ديپلماسي آمريكا به ظاهر ! ندارد، اما در مورد سرويس پك و مسابقه برنامه نويسي، مسئله به گونه ديگري است. البته برنامه نويسان ايراني با وجود اين محدوديت در انجمن تخصصي مسابقه به نشاني http://groups.google.com/group/Code-Jam-2006 مطالب خوبي ارائه كرده اند. قابل ذكر است كه كشورهاي چين و لهستان و روسيه، معمولا برندگان اين مسابقه را به خود اختصاص داده اند.
گوگل شيطتنت ميكند
غول جست و جوي وب، بعضي وقت ها شيطنتهايي ميكند كه دانستن ان، خوانندگان محترم را نسبت به برخي مسائل با اطلاع ميكند. شيطنتهاي گوگل عليه ايران و كاربران ايراني در خاطره وبگردهاي فارسي زبان هست . چندي پيش بود كه در جريان درج تصوير مجعول خليج فارس در نشريه نشنال جئوگرافيك www.nationalgeographic.com و ارائه هزاران نتيجه جست و جو در مورد كليد واژه خليج فارس، كه وب پيجهاي نشان دهنده خليج العربي را نشان مي دهد، كاربران ايراني اقدام به بمباران گوگل كردند. در اين راستا، هزاران كاربر ايراني در وب سايت ها، وبلاگهاي خود، خواستار اعلام نتيجه گوگل به جاي arabin gulf يا خليج العربي به خليج فارس شدند كه اين امر نتيجه داد. اكنون براي key wordهاي مربوط به خليج فارس، صدها هزار وب پيج و تصوير تقريبا صحيح در مورد خليج فارس به نمايش در مي آيد. البته گوگل، همواره در اعلام نتايج جست و جو، مدعي عدم تغيير اطلاعات است ! اما شواهد پيداست كه برخي از نتايج جست و جوي اعلامي گوگل، با نتايجي اعلامي برخي از سايتهاي جست و جوي مشابه، تفاوتهاي عمده دارد. موتور جست و جوي مشهور گوگل، از اواخر دهه نود ميلادي تا كنون، دفاتر نمايندگي و سرويسهاي مختلف اختصاصي بسياري را براي كاربران كشورهاي مختلف، طراحي و راه اندازي كرده است . با توجه به آن كه اين پايگاه، هم اينك با ميليون ها كاربر ايراني از كشور ايران فقط، رو به رو است، اما نه تنها بخش فارسي اين پايگاه در دسترس نيست (google.ir غير رسمي است!) بلكه مسئولان اين سايت ازارائه تسهيلاتي براي جامعه كاربران ايراني اين پايگاه، خودداري كرده اند. اگر به سرويس پست الكترونيك جي ميل www.gmail.com مراجعه كنيد، جهت ثبت نام در اين تارنما جهت گرفتن نشاني پست الكترونيك تحت gmail.com، در Menu كشورهاي انتخابي، نام iran مشاهده نميشود.در حالي كه در گذشته چنين رسمي حاكم نبود و الان شما مجبور هستيد كشور ديگري را به عنوان كشور خود انتخاب كنيد! البته ياهو! هنوز چنين رسمي را براي Yahoo! Mail ارائه نكرده است.
از سوي ديگر، با توجه به اين كه اميد كردستاني، جوان ايراني الاصل مقيم آمريكا و از مديران ارشد گوگل به همراه شماري ديگر از متخصصان ايراني گوگل، در تيم سازماندهي برنامههاي اين شركت قرار دارند، اما خواسته يا ناخواسته، تلاشهاي احتمالي اين افراد نيز براي اختصاص بخش خاصي از گوگل به فعاليتهاي ايران، مثمر ثمر نشده است . با توجه به اين كه در مرام نامه شرايط استفاده از خدمات terms of conditions و حريم شخصي privacy policy، هيچ تبصرهاي در مورد عدم اجازه فعاليت به كاربران برخي كشورها يا اعلام تحريك اطلاع رساني الكترونيكي به نقاطي خاص از جهان، اشاره نشده است، اما ملاحظه ميشود كه رفتار سازماني گوگل عليه ايران، همواره در راستاي سياستهاي كاخ سفيد است. آن آزادي و استقلال در تصميم گيري كه بارها گوگل مدعي آن است، در مورد كشورهاي آسيايي تا كنون مثل ايران و چين، صحت نداشته است. در يكسال گذشته، سرويس گوگل پگ http://pack.google.com كه مجموعهاي از سرويسهاي جديد گوگل براي استفاده بهتر كاربران از سرويسهاي رايگان اين پايگاه به شمار مي رود، روي كاربران ايراني مسدود شده است . كليه IPهاي كاربران ايراني كه درخواست دانلود اين بسته نرم افزاري را دارند، رد ميشود و اين احتمال وجود دارد كه در آينده، هم چنان سرويسهاي تحريم آنلاين گوگل عليه كاربران ايراني افزايش يابد. پيش تر، نامه اعتراض آميزي در سايت www.petitiononline.com/googpack/petition.html جهت احقاق حقوق كاربران ايراني منتشر شده بود كه مخالفت گسترده ايرانيان را نسبت به اين تحريم نشان مي داد. اما به دليل نداشتن جنبه حقوقي و بار اطلاع رساني جهاني، بدون نتيجه باقي ماند.
تريسي مورگان، از مديران فني گوگل، اوايل سال جاري ميلادي در گفت و گو با شبكه abc آمريكا، هر گونه اقدام گوگل مبني بر تحريم كشوري خاص را تكذيب كرده بود، اما اكنون شواهد چيز ديگري را حكم ميكنند.
گفتني است، در چند سال اخير، كاربران ايراني با ارسال emailهاي فراواني به مديران ارشد گوگل، خواستار تغيير لوگو ايندكس گوگل در اول فروردين هر سال، با نشانههاي نوروز باستاني ايران شدند كه هر سال اين درخواست رد شده است . گفتني است، گوگل سالانه بيش از ده ها بار، لوگو خود را بر اساس رويدادهاي جهاني، تغيير مي دهد.
به نظر مي رسد، گوگل در خدمات رساني به كاربران ايراني، تابع سياستهاي غرب است و در اين اثنا، حريم خصوصي و ميدان عمل وبگردهاي ايراني را تحت الشعاع خواسته ها و برنامههاي دولت مردان غربي كرده است.
اين كه اكنون شاهد هستيم كه مركزي در قوه قضائيه براي اعاده دعوي ايرانيان عليه آمريكا داير شده است، فرصت نيكويي است تا حقوقدانان مسلط بر قواعد جرايم رايانهاي (cyber crime) كشور، راه حلهايي براي حفظ حقوق هموطنان ايراني در تور جهان گستر، وضع كنند. حمايت از كاربران ايراني در برابر تحريمهاي آنلاين و شفاف شدن رفتار سازماني دولت در اين باره، از جمله مسائلي است كه بايد به آن توجه وِيژهاي مبذول داشت تا حركت رو به رشد ايران در توليد محتواي الكترونيكي و فعاليت در وب، با چالش جدي رو به رو نشود.
به هر حال رعايت حقوق كاربران و اعاده آن در فضاي مجازي، بايد پيش از گذشته در محافل علمي ايران مورد بررسي دقيق قرار بگيرد تا در اين فضا، حقوق ايرانيان خدشه دار نشود. سياست ها و جاه طلبيهاي گوگل به اينجا ختم نميشود در ادامه اشارهاي ميكنيم به جنجالهايي كه گوگل در دنيا به پا كرده است...
جنجالهاي جهاني گوگلي
چندي پيش گردانندگان گوگل توسط بسياري از وبلاگنويسان مورد انتقاد قرار گرفتند. علت اين امر آن بود كه گوگل يك سرويس جنجالي را راهاندازي كرده بود كه ضمن تغيير دادن محتويات صفحات وب، كاربران را به سوي سايتهايي كه توسط اين موتور جستوجو انتخاب مي شدند مثل آمازون، هدايت ميكرد.
اين سرويس كه Autolink نام داشت در ميله ابزار جديد گوگل گنجانده شده بودو به طور خودكار لينكهاي موجود در صفحات وبلاگها را دستخوش تغيير ميكرد.
معترضان معتقد بودند اين اقدام موجب ميشود كه افراد كنترل صفحات وب خود را از دست بدهند و اگر اين عمل به يك رويه در ميان موتورهاي جستوجو مبدل شود بسيار جاي نگراني است.
به دنبال انتشاراين اتهامات مقامات گوگل پاسخ دادند كه استفاده از اين ميله ابزار و قابليتهاي آن اختياري است و هيچكس افراد را به نصب آن محكوم نكرده است.
گردانندگان گوگل در پاسخ به اين سوال كه چرا قابليت Autolink كاربران را به منظور كسب اطلاعات بيشتر به برخي سايتها مانند آمازون هدايت ميكند، گفتند: هدف از اين كار كمك به كاربران بوده تا بتوانند اطلاعات خود را در حفرههاي مختلف افزايش دهند. علاوه بر اين آمازون از شركتهاي همكار ماست ولي در اين زمينه پولي بين دو طرف رد و بدل نشده است و ما تنها كاري را كردهايم كه فكر ميكردي وقتي بنيانگذاران گوگل خدمات جديدي را به بزرگترين موتور جستوجو خود كه Google print افزودند و به كاربران اجازه دادند تا منتخبي از مطالب كتاب مورد نظرشان را در صفحه نتايج جستوجو گوگل مشاهده كنند.
گوگل همچنين در نتايج مربوط به هر كتاب يك لينك ويژه را براي خريد آن به نمايش درميآورد.
كارشناسان اعلام كردند كه ارائه چنين خدماتي رقابت شانه به شانه گوگل و آمازون اولين كتاب فروشي آنلاين جهان است.
جالب آن بود كه گوگل به واسطه 3 ماه از اقدام آمازون كه موتور جستوجويي به نام A9. co… را راهاندازي كرده بود و بخشي از خدمات گوگل را به طور اختصاصي به كاربرانش ارائه مي داد موقعيت خود را در خطر ديد و مشتركان اختصاصي اين سايت را از چنگ آن درآورد.
گوگل به حريم شخصي كاربران احترام نميگذارد
گوگل قراردادي را با دانشگاه ميشيگان به امضا رساندكه در آن به حفظ حريم شخصي كاربراني كه قصد داشتند از طريق گوگل به كتابخانه وسيع اين دانشگاه دسترسي پيدا كنند هيچ توجهي نشد.در حالي كه اين اقدام به برخي نگرانيها در مورد حفظ كپيرايت كتابهاي مذكور دامن زد، اين دغدغه را نيز پديد آوردكه گوگل به حريم شخصي كاربران احترام نمي گذارد. مخصوصا كه اين موتور جستوجو در گذشته نشان داده بود كه سوابق و عملكرد كليه كاربران خود را بررسي كرده و از آنها استفاده ميكنند و بازهم مقامات گوگل نسبت به اين اتهامات واكنشي نشان ندادند.
گوگليها تحمل انتقاد ندارند!
چندي پيش گردانندگان سايت گوگل با صدور اطلاعيهاي اعلام كردند كه از اين پس اخبار خبرگزاري فرانسه را از سر خط خبري بخش اخبار اين سايت حذف خواهند نمود.اين اقدام پس از آن صورت گرفت كه خبرگزاري فرانسه گوگل را به نقض قانون كپي رايت به علت درج اخبار اين خبرگزاري در بخش گوگل نيوز متهم نمود.
مقامات خبرگزاري فرانسه كه گوگل را به نقض حقوق مالكيت معنوي خود متهم كرده بودند قصد داشتند با طرح شكايت گردانندگان اين سايت را پرداخت 17 ميليون دلار غرامت محكوم كنند.
ولي گوگل با حذف اخبار اين خبرگزاري از وقوع اين مشكل جلوگيري كرد. برخي صاحب نظران از اين اقدام خبرگزاري فرانسه اظهار شگفتي كرده اند، چون بخش اخبار گوگل بسيار پربيننده است ونمايش تصاوير وسر خط اخبار اين خبرگزاري در گوگل نوعي تبليغ مجاني براي فرانسوي ها محسوب مي شد.
رئيس كتابخانه ملي فرانسه هم از گوگل انتقاد كرد.
وي از تصميم گوگل براي تهيه يك فهرست آنلاين از كتابخانههاي تعدادي از دانشگاههاي مشهور جهان و نمايش محتويات آنها ابراز نارضايتي كرد و از اتحاديه اروپا خواست تا ضمن پيادهسازي برنامه ويژهاي در اين مورد يك موتور جستوجو و مرورگر وب ويژه اروپايي را به منظور مقابله با تسلط زبان انگليسي و ايدههاي آمريكايي بر جهان اينترنت طراحي كند.
آقاي ژان ژينني خاطرنشان كرد كه گوگل و ايدههاي آن موجب تك قطبي شدن جهان در قرن 21 خواهد شد و ما نميخواهيم كه بازگويي مسائل مربوط به انقلاب فرانسه تنها با استفاده از كتابهايي انجام شود كه توسط آمريكاييها انتخاب شده است.
ياهو و ايران
دكتر فرزاد ناظم، يكي از ايرانيان مشهور حوزه فناوري اطلاعات در آمريكا است كه چند سالي است در راس هرم مديريت سازماني شركت ياهو قرار گرفته است . ناظم هم اينك مدير فني سايت ياهو و از معاونان ارشد تري سمل، مديرعامل ياهو به شمار مي رود. افرادي مثل سالار كمانگر و شمار زيادي از ايرانيان شاغل در ياهو، نشان از پتانسيل بالا و كاركرد ارزنده ايرانيان در قلب سيليكون ولي دارد.
سايت ياهو كه صدها سرويس متنوع و ارزنده آن براي ايرانيان شناخته شده است، روز به روز بر گسترده گي فعاليتهاي خود مي افزايد. ياهو هنوز براي كاربران فارسي زبان خود، صفحاتي به فارسي ارائه نكرده است و سطح بين المللي بودن ان در قياس با گوگل در سطحي كم تر قرار دارد. اما با وجود ميليون ها ايراني عضو برخي از سيستمهاي اطلاعاتي و ارتباطي ياهو!، اين شركت هنوز براي تسهيل استفاده كاربران فارسي زبان از اين سايت، اقدام خاصي را ارائه نكرده و زمان مشخصي هم براي وصول به اين امر، قابل تصور نيست.
به هر حال، كاربران ايراني در مسنجر ياهو و گروههاي ياهو groups.yahoo.com، حضو فراواني دارند و نبايد تعجب كنيد كه بعضا، در Room مسائل سياسي يا مذهبي غربي در ياهو!، كاربران ايراني ياهو! به وفور يافت ميشوند! مانند اقدامهاي گوگل در عدم ارتباط مجازي صحيح با خيل عظيمي از كاربران ايراني اين پايگاه مشهور وب، شركت ياهو! نيز برخي از خدمات خود را براي ايرانيان به حالت تعليق يا قطع در آورده است كه البته اين مساله، به وضح در بندهاي شرايط ارائه خدمات به كاربران ياهو در شرايط مختلف، تصريح شده است.
براي ان كه در مورد شرايط ارائه خدمات ياهو اطلاعاتي كسب كنيد حتما به نشاني : privacy.yahoo.com مراجعه كنيد. خلاصه، ياهو هم مقتضياتي دارد كه بايد به ان ها عمل كند.
بزرگ ترين سايت اينترنت، همانند گوگل، ايرانيان بسياري را در ردههاي مديريتي ارشد در اختيار دارد. لكن، نفوذ ايرانيان در ردههاي تصميم گيري بزرگ ترين شركتهاي اينترنتي جهان، مثل گوگل و ebay و مايكروسافت و ياهو و ...، نتوانسته است آن ها را به تغيير رفتار سازماني جهت دار عليه اطلاع رساني به كاربران ايراني ،متقاعد كند. ياهو! اگر چه تا كنون بخش فارسي را به 15 بخش بين المللي خود اضافه نكرده است، لكن از ارائه نسخه فارسي برخي از سرويسهاي مشهور خود كه بعضا به زبانهاي عربي نيز ارائه ميشوند، خودداري ميكند. در راستاي اقداماتي كه اين پايگاه عليه كاربران ايراني انجام داده است، مي توان به مسدود كردن IPهاي كاربران ايراني براي ارسال ايميلهاي SMTP اشاره نمود كه از طريق outlook يا برنامههاي ديگر ،اين امر امكان پذير نخواهد بود.
اين اقدام كه در جهت جلوگيري از بمبارانهاي ايميلي (Mail Bomb) يا ايميلهاي جعلي (Fake Mail) صورت گرفته، SMTP Server ِ ياهو دراولين گام فرستادن ايميل، آدرسIP فرستنده ميل را چك ميكند تا اگر در محدوده (Range) خاصي بود، از ارسال ايميل جلوگيري شود.
نمونه تصوير مسدود شدن IP در نشاني : www.partiasoft.com/picture_library/Yahoo-IPNotAllowed.jpg قابل مشاهده مي باشد . براي امتحان مسدود بودن IP خودتان، فرمان زير را در منوي Run ويندوز بنويسيد و نتيجه را مشاهده كنيد:
Cmd /k telnet mx1.mail.yahoo.com 25
اين امر به احتمال زياد به دليل محبوبيت و كاربرد بيش از حد برنامههاي مخرب ياهو، مانند FakeMailer و MailBomber در ايران صورت گرفته و كشور ايران در ارسال ايميلهاي مستقيم به وسيله ي SMTP مسدود شده است. البته اين بدين معنا نيست كه ديگر نمي توان از ايران ايميل ياهو فرستاد. با استفاده از سيستم WebMail ياهو http://mail.yahoo.com همچنان امكان ارسال ايميل وجود دارد.
پس بايد در ارتباط با هر سايتي در وب، خيلي غرق انتشار اطلاعات خصوصي و محرمانه خود نشويم و از اين كه آينده next.yahoo.com برخي از امكانات ياهو براي بخشي از كاربران وب مهيا نيست، افسوس نخوريم!
برداشت آخر
به نظر مي رسد، پايگاههاي مشهور وب در خدمات رساني به كاربران ايراني، تابع سياستهاي غرب هستند و در اين اثنا، حريم خصوصي و ميدان عمل وبگردهاي ايراني را تحت الشعاع خواسته ها و برنامههاي دولت مردان غربي كرده اند.
اين كه اكنون شاهد هستيم كه مركزي در قوه قضائيه براي اعاده دعوي ايرانيان عليه آمريكا داير شده است، فرصت نيكويي است تا حقوقدانان مسلط بر قواعد جرايم رايانهاي (cyber crime) كشور، راه حلهايي براي حفظ حقوق هموطنان ايراني در تور جهان گستر، وضع كنند. حمايت از كاربران ايراني در برابر تحريمهاي آنلاين و شفاف شدن رفتار سازماني دولت در اين باره، از جمله مسائلي است كه بايد به آن توجه وِيژهاي مبذول داشت تا حركت رو به رشد ايران در توليد محتواي الكترونيكي و فعاليت در وب، با چالش جدي رو به رو نشود. به هر حال رعايت حقوق كاربران و اعاده آن در فضاي مجازي، بايد پيش از گذشته در محافل علمي ايران مورد بررسي دقيق قرار بگيرد تا در اين فضا، حقوق ايرانيان خدشه دار نشود.