ايتنا - تاثیر داروهای جدید کاهش وزن بر سلامتی؛ از درمان اعتیاد تا زوال عقل

در این تحلیل که روی حدود دو میلیون نفر انجام شد، میان مصرف این داروها با بهبود سلامتی قلب، کاهش عفونت‌ها، کاهش خطر سوءمصرف مواد و کمتر شدن زوال عقل ارتباط‌هایی گزارش شد. با این حال، محققان آمریکایی هشدار دادند که این داروها «کاملا بی‌خطر» نیستند و به نظر می‌رسد باعث افزایش درد مفاصل و التهاب بالقوه کشنده در لوزالمعده شوند.

داروهای کاهش وزن بسیار محبوب شده‌اند اما شناخت کامل تمام آثار این داروها بر بدن همچنان تحت بررسی ‍و آزمایش است. دکتر زیاد العلی، اپیدمیولوژیست بالینی از دانشگاه واشینگتن، می‌‌گوید: «این حوزه جدید است. داروهای کاهش وزن ابتدا به‌عنوان درمانی برای دیابت نوع ۲ وارد بازار شدند اما بعد تاثیر قابل‌توجه آن‌ها بر کاهش وزن، به‌عنوان یک عارضه جانبی، مشاهده شد و اوزمپیک (Ozempic) و ویگووی (Wegovy) به‌سرعت به نام‌هایی آشنا تبدیل شدند.»

محققان در این مطالعه، از داده‌های مربوط به کهنه‌سربازان آمریکایی مبتلا به دیابت نوع ۲ استفاده کردند که برخی از آن‌ها داروهای اوزمپیک و ویگووی و برخی دیگر داروهای استاندارد قبلی را مصرف کردند. آن‌ها اثر این داروها را بر ۱۷۵ بیمار سنجیدند.

در این تحقیق، داروهای جدید کاهش وزن بر سلامتی قلب تاثیر قابل‌توجهی نشان دادند که با کاهش میزان حملات قلبی، سکته مغزی، نارسایی قلبی و فشار خون بالا در مصرف‌کنندگان مشهود بود. این داروها خطر سوءمصرف مواد (شامل الکل، مواد افیونی و حشیش) را هم کاهش دادند و به کاهش خطر اسکیزوفرنی، افکار خودکشی و تشنج کمک کردند.

با وجود کوتاه‌ بودن مدت مطالعه و اینکه افراد فقط سه سال و نیم از این داروها استفاده کرده‌ بودند، گزارش شد که این داروها خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را ۱۲ درصد کاهش دادند. کاهش موارد ابتلا به سرطان کبد، درد عضلانی و بیماری مزمن کلیوی و کاهش عفونت‌های باکتریایی و تب نیز گزارش شد.

از سوی دیگر، احتمال بیشتری وجود داشت که مصرف‌کنندگان اوزمپیک و ویگووی با مشکلات دستگاه گوارش مواجه شوند و حال تهوع، دل‌درد، ورم معده، التهاب دیورتیکولیت (التهاب دردناک در روده‌ها) و هموریید در آن‌ها شایع‌تر بود..

این نتایج که در مجله «پزشکی طبیعت» (Nature Medicine) منتشر شد، نشان داد که افت فشار خون و غش کردن، سردرد، اختلال در خواب، سنگ کلیه، التهاب کلیه‌ و مجموعه‌ای از دردهای استخوانی یا مفصلی از جمله آرتروز در میان مصرف‌کنندگان این داروها بیشتر بود.

دکتر العلی می‌گوید مشاهده آثار مختلف این داروها در سیستم‌های مختلف بدن واقعا «‌روشنگر» بود. «دلایل پشت این آثار گسترده و متنوع داروهای کاهش وزن از جنبه‌ای منطقی و واضح‌اند، اما جنبه‌هایی ناشناخته و مرموز هم دارند.»

کاهش وزن اضافی به نوبه خود می‌تواند سلامتی را بهبود بخشد. به‌عنوان مثال، کم شدن آپنه خواب‌‌ــ حالتی که در آن تنفس هنگام خواب متوقف و دوباره شروع می‌شود‌ــ به کاهش وزن در نواحی سر و گردن نسبت داده می‌شود که ممکن است مجاری تنفسی را تنگ کند. دکتر العلی استدلال کرد: «چاقی برای مغز مضر است. چاقی برای سلامت روان مضر است. چاقی برای قلب مضر است. چاقی مادر بسیاری از بیماری‌ها است.»

با این حال به نظر می‌رسد که این داروها مستقیما رفتار سلول‌ها و بافت‌های بدن را تغییر می‌دهند. اوزمپیک و ویگووی هر دو ماده موثره یکسانی به نام سماگلوتید‌ــ در دوزهای مختلف‌ــ دارند که از هورمون پپتید شبه گلوکاگون-۱(GLP-1) روده الگوبرداری می‌کنند. جی‌ال‌پی-۱ که پس از غذا خوردن در روده آزاد می‌شود، به جریان خون وارد و به گیرنده‌های خاصی روی سطح سلول‌های مغز متصل می‌شود. این فرایند به مغز پیام می‌دهد که معده پر شده است و به همین دلیل فرد بعد از غذا، احساس سیری می‌کند. البته گیرنده‌هایی که به جی‌ال‌پی-۱ واکنش نشان می‌دهند، در سلول‌های سراسر بدن یافت می‌شوند، از جمله قلب و برخی بخش‌های سیستم ایمنی.

دکتر العلی توضیح داد: «این داروها احتمالا سازوکارهای پاداش در مغز را سرکوب می‌کنند که باعث کاهش تمایل به مصرف الکل، دخانیات یا حتی قمار می‌شود. از طرفی به کاهش التهاب کمک می‌کنند که به‌عنوان زنگ خطر سیستم ایمنی شناخته می‌شود و می‌تواند طیف وسیعی از آثار مثبت بر سلامتی داشته باشد.»

دکتر العلی در پایان نتیجه گرفت این داروها برای کسانی که در معرض بیماری‌های خاص‌اند، مزایای زیادی دارد که می‌تواند دلیل قوی‌تری برای استفاده از آن‌ها باشد، اما برای کسانی که اضافه‌وزن ندارند یا وزنشان تاثیری بر سلامتی آن‌ها ندارد، خطرات این داروها ممکن است بیشتر از فایده‌ای باشد که به دست می‌آورند.

پروفسور استیفن اوراهیلی از دانشگاه کمبریج هم می‌افزاید: «این مطالعه باید با دقت تفسیر شود و تنها درباره ایمنی داروها برای افراد مبتلا به دیابت۲ اطمینان بیشتری وجود دارد. مثلا از نظر من، شگفت‌انگیزترین یافته افزایش درد مفاصل بود، در حالی که کاهش وزن قاعدتا باید فشار بر مفاصل را کاهش دهد. از طرفی اینکه برخی سلول‌های سیستم ایمنی گیرنده‌ جی‌ال‌پی-۱ دارند، به این معناست که تاثیر این داروها تا حدی غیرقابل پیش‌بینی است و با اینکه ممکن است برخی اختلال‌های التهابی کاهش یابند، احتمال دارد برخی دیگر تشدید شوند.»